Het Vlaams Belang wil het thema van de rechtstreekse democratie op de politieke agenda zetten en dient daarom in het Vlaams Parlement een voorstel van bijzonder decreet in om Vlaamse volksraadplegingen mogelijk te maken, waarbij burgers via het inzamelen van handtekeningen een volksraadpleging kunnen afdwingen. De grondwet voorziet dat de gewesten via een bijzonder decreet een kader kunnen creëren voor de organisatie van raadplegende volksraadplegingen over hun bevoegdheden. Wallonië deed dit al. De Vlaamse beleidspartijen hebben hier tot nog toe nog steeds geen werk van gemaakt. “Waar wachten de Vlaamse meerderheidspartijen op? Hebben ze soms schrik vast te zullen stellen dat de Vlaming over heel wat zaken anders denkt dan de politieke elite?”, vraagt Vlaams Belang-fractievoorzitter Chris Janssens.

Uit onderzoek (2020) blijkt dat het percentage Vlamingen dat tevreden is over de werking van de Belgische democratie op een bodemkoers zit: maar liefst 43% van de Vlamingen is ontevreden, tegenover 25% tevreden en 31% die het niet weet. Nauwelijks 1 op 5 Vlamingen gelooft nog dat politici hun beloftes proberen te houden. Een meerderheid vindt dat politici niet begrijpen wat er in de samenleving speelt. Dergelijke cijfers hoeven niet te verbazen, volgens fractieleider in het Vlaams Parlement Chris Janssens (Vlaams Belang). “Na de verkiezingen heeft de burger zijn enige inspraakmoment gehad en zijn weer de partijhoofdkwartieren jaren aan zet. Verkiezingsbeloften worden daarbij snel vergeten of ingetrokken. De gewone burger staat erbij, kijkt ernaar en wordt genegeerd.”

“Indien 100.000 burgers erom vragen moet het Vlaams Parlement een volksraadpleging organiseren”

Onderzoeken tonen duidelijk aan dat de burgers een grotere deelname aan de democratie wensen. “Directe democratie via volksraadplegingen biedt een ideale aanvulling op de representatieve democratie”, argumenteert Janssens. “Zo kunnen burgers hun mening kenbaar maken aan de politici en kunnen ze een beleid dat niet gedragen wordt door de bevolking, bijsturen. Omgekeerd kunnen politici hun beleid beter afstemmen op de wensen van de burgers.” Uit OESO-onderzoek blijkt dat in Zwitserland het vertrouwen in het beleid fors hoger ligt dan in andere landen. “Daar draagt de rechtstreekse democratie in dat land allicht voor een groot deel toe bij”, vermoedt Janssens.

Het voorstel van het Vlaams Belang voorziet dat het Vlaams Parlement een Vlaamse volksraadpleging kan organiseren op eigen initiatief of daartoe moet overgaan als 100.000 kiesgerechtigde Vlamingen daarom vragen. Het gaat daarbij om een consultatieve volksraadpleging, niet om een bindend referendum. Bindende referenda zijn tot op heden immers grondwettelijk (nog) niet mogelijk.

“Het Vlaams Belang heeft er bewust voor gekozen zich aan het grondwettelijke kader te houden en een voorstel in te dienen dat snel realiseerbaar is en eigenlijk door geen enkele zichzelf democratisch noemende partij kan worden verworpen”, besluit Janssens. “Tegelijk blijft het Vlaams Belang echter ook ijveren voor het mogelijk maken van bindende referenda naar Zwitsers model die de macht opnieuw zou doen verschuiven van de partijhoofdkwartieren naar de burgers.”